orthografia kai arthrografia

Day 1,490, 03:53 • Published in Greece Greece • by Faethongr

Καλησπέρα αγαπητοί φίλοι και συναγωνιστές,

Όταν πριν από αρκετούς μήνες είχα ξεκινήσει την εφημερίδα μου, είχα αφιερώσει δύο αρθράκια στο θέμα της ορθογραφίας, πρωτίστως σε σχέση με την χρήση της Δοτικής στην Νεοελληνική αλλά και με την κλίση των ρημάτων, λάθη που εμφανίζονται συχνά στην αρθρογραφία του erep. Εκείνα τα άρθρα δυστυχώς έπεσαν αφού παλαιότερα η δημοσίευση «άσχετων» με το παιχνίδι άρθρων δεν επιτρεπόταν και τα κριτήρια ήταν πολύ πιο αυστηρά απ’ό,τι τώρα που ο καθένας ανεβάζει ό,τι γουστάρει (και καλώς ήταν πιο αυστηρά). Εν πάση περιπτώσει, εκείνα τα αρθράκια τα έφαγε η μαρμάγκα.



Σήμερα επανέρχομαι με μερικές πιο σύντομες αναφορές σε γλωσσικά λάθη που απαντώνται στα κείμενά μας. Πριν ξεκινήσω θέλω να τονίσω ότι αφενός δεν θέλω να το παίξω δάσκαλος σε κανέναν (και ο ίδιος μπορεί να κάνω λάθη όταν γράφω εν τάχει) και αφετέρου ότι μιας και είμαι rl γλωσσολόγος, βρίσκω τα λάθη ενδεικτικά τάσεων στην γλώσσα (η γλωσσολογία μελετά και εξηγεί φαινόμενα ενώ η φιλολογία είναι αυτή που επιβάλλει νόρμες). Ωστόσο, επειδή πολλοί νεαροί παίκτες θέλουν να γράφουν ωραία ελληνικά και επειδή «τα όρια της γλώσσας μου είναι και τα όρια της σκέψης μου» κατά τον αυστριακό φιλόσοφο Wittgenstein , είναι καλό να φροντίζουμε τον λόγο μας.



Θα αναφερθώ σε τρία βασικά θέματα: α. την δοτική στην νέα Ελληνική (ΝΕ) η οποία χρησιμοποιείται συχνά λανθασμένα από πολλούς αρθρογράφους, β. την κλίση των μεσοπαθητικών ρημάτων, γ. τα τριτόκλιτα ουσιαστικά

α.
Η δοτική στην ΝΕ έχει, όπως ξέρουμε, εκλείψει ως παραγωγική γραμματική κατηγορία. Εντούτοις σε παγιωμένες εκφράσεις χρησιμοποιείται ακόμα αν και συχνά παρατηρείται αδυναμία στο να γράψουμε σωστά την σωστή, συνήθως ομόηχη, κατάληξη. Κλασικές περιπτώσεις:

λόγω + γενική π.χ. λόγω της κρίσης, λόγω της κακοκαιρίας (και όχι λόγο + αιτ. όπως βλέπω ενίοτε)

Γενικός κανόνας: όσα ουσιαστικά λήγουν σε –ος (τα αρσενικά) , -ο(ν) (ουδέτερα) έχουν δοτική σε –ω (ορθότερα σε -ῳ με υπογεγραμμένη). Για παράδειγμα: εν καιρώ πολέμου, συν τω χρόνω, δόξα τω θεώ, μέσω (π.χ. ήρθε μέσω Τεμπών), επί κοντώ κτλ.

βάσει + γενικά π.χ. βάσει των παρουσών συνθηκών (και όχι βάση τις παρούσες συνθήκες). Εναλλακτικά: με βάση τις παρούσες συνθήκες.
Γενικός κανόνας: όσα ουσιαστικά στην Αρχαία Ελληνική τελειώνουν σε –ις, έχουν δοτική σε –ει, π.χ. εντάξει (τάξις), εν χρήσει (χρήσις), εν τοιαύτη/πάση περιπτώσει (περίπτωσις), εν στύσει (στύσις) κτλ.

Για να μην μακρυγορώ, βασικές χρήσεις της δοτικής στα ΝΕ μπορείτε να βρείτε εδώ. Για τους κανόνες σχηματισμούς χρειάζονται βασικές γνώσεις της Αρχαίας Ελληνικής.



β.
Η ΝΕ έχει δύο φωνές: Την ενεργητική και την μεσοπαθητική φωνή. Πολύ χονδρικά, τα ρηματα της ενεργητικής φωνής έχουν κατάληξη –ω ενώ της μεσοπαθητικής –μαι.

Τα περισσότερα προβληματάκια εμφανίζονται στο τρίτο πρόσωπο της μεσοπαθητικής φωνής του οποίου η κατάληξη είναι ομόηχη με το β’ πρόσωπο πληθυντικού των ενεργητικών ρημάτων. Π.χ.:

Τι βιβλία διαβάζετε εσείς; ( Το νέο του μυθιστόρημα διαβάζεται ευχάριστα (παθητικό)

Μην συγκρίνετε, κύριε, ανόμοιες καταστάσεις! ( Αυτή η εμπειρία δεν συγκρίνεται με τίποτα (
γ.
Ένα κακοποιημένο, από όλους μας, κομμάτι της νεοελληνικής γλώσσας είναι η χρήση των παλαιών τριτόκλιτων ουσιαστικών, όσων δηλ. δεν τελειώνουν σε –oς/-ης, -α/-η, -ο/-ι στην ΝΕ. Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά είναι ουσιαστικά απομεινάρι της καθαρεύουσας στην γλώσσα, μιας και είχαν χαθεί από την ομιλουμένη, πριν αναβιώσουν με την χρήση στην γραπτή και εκκλησιαστική γλώσσα. Κλασσικό παράδειγμα το η Ελλάς / της Ελλάδος εν σχέσει με το η Ελλάδα /της Ελλάδας ή τα ονόματα π.χ. ο Αχιλλεύς / Αχιλλέως εν σχέσει με το Αχιλλέας/ Αχιλλέα.

Ένα φρικτό λάθος είναι όταν η καθαρευουσιάνικη ονομαστική διατηρείται στην αιτιατική για να προσδώσει «μεγαλοπρέπεια» στον λόγο, π.χ. «Θα πεθάνω για την Ελλάς» ή «θα ψηφίσω Ιάσων» αντί για τα ορθά Ελλάδα / Ιάσονα.

Τριτόκλιτα είναι και τα ουδέτερα σε –ος, π.χ. το κράτος, το μέλος, με πληθυντικό σε –η τα κράτη, τα μέλη.

Εν κατακλείδι, να επισημάνω ότι η ορθογραφία της Ελληνικής δεν είναι κάτι το εύκολο, ειδικά όταν κάποιος δεν την μαθαίνει παπαγαλία αλλά θέλει να ξέρει κανόνες και ετυμολογήσεις, οπότε λάθη είναι λογικό να συμβαίνουν. άλλωστε, όπως ίσως ξέρετε από το λεξικό του Μπαμπινιώτη, οι φιλόλογοι ερίζουν σχετικά με την ορθογράφηση πολλών λέξεων (π.χ. κτήριο / κτίριο κοκ)



Αυτά εν ολίγοις. Παρακαλώ όποιος επιθυμεί ας συμπληρώσει ό,τι θεωρεί σημαντικό. Κάθε επισήμανση και κόσμια κριτική είναι ευπρόσδεκτη.



Ελπίζω να είστε καλοί μαθητές, ειδάλλως οι συνεργάτιδές μου θα σας βάλουν τιμωρία